Bronnen en Krachtplaatsen in NL & Be

  Willibrordusputje bij het Witte kerkje te Heiloo

9  Geschreven in Juli 2020, bijgewerkt in April 2023   

Het Willibrordusputje vindt je bij het Witte kerkje aan de Heerenweg 34 in Heiloo.
(Zie OpenStreetMap.org)

Het Witte kerkje is de oudste kerk van de regio Kennemerland en is door Willibrord tussen 719 en 722 gesticht. In 726 schonk Willibrord al zijn bezittingen aan de abdij van Echternach waarna het Witte kerkje eeuwenlang in het bezit van de abdij was.
In de jaren 1965-1966 is er uitgebreid archeologisch onderzoek gedaan in en rond het Witte kerkje en vond men sporen van een ouder houten kerkje uit de achtste eeuw. Bij een archeologisch onderzoek in 1967 kwam men tot de ontdekking dat het putje vanuit hetzelfde grondniveau was gegraven als het oudste grafveld dat bij het houten kerkje hoorde.
Men vond in de putwand ook aardewerk dat uit die tijd dateert.
Er zijn geen sporen van bewoning in de omgeving van het oude kerkje gevonden, deze kerk werd dus gesticht op een heidense heilige plek verwijderd van de woonplaats.
Het Witte kerkje stond niet op een aangelegde terp maar op een natuurlijke verhoging op een duin. Het kerkje is op een oude heidense cultusplaats gebouwd met mogelijk een heilige eik en een bron. De naam Heiloo wordt wel geduid als Heilig Bos, doch uit archeologisch pollen onderzoek blijkt dat er rond het Witte kerkje in die tijd geen bos was, Heiloo betekend dus eerder Heilige Hoogte. De oudste vermelding stamt uit de elfde eeuw als Heilegenlo. Deze naam verwijst naar een heidense heilige plaats, de uitgang -lo is een aanwijzing voor een hoge ouderdom van de plaatsnaam, zesde tot negende eeuw.   (Bronnen: Cordfunke Blz.92-94, 98,  v.d.Fluit Blz.8, 27,  Kooistra Blz.193-194,  de Nijs Blz.37-40,  Oostendorp Blz.9-11,  Schuyf Blz.161-162,  Etymologiebank.nl,  Heiloo-online.nl,  HVHeiloo.nl,  Meertens Inst.  &  Wikipedia)

Er zijn helaas geen sporen van een oude heidense tempel of palencirkel gevonden op de plaats van het Witte kerkje, zoals ik soms wel eens ergens lees. Er zijn wel minstens een kilometer verderop oude paalcirkels gevonden die dateren van ongeveer 800 jaar vóór het begin van onze jaartelling. Alle sporen van oude palen die in het Witte kerkje gevonden zijn blijken niet ouder te zijn dan de eerste oude kerk. De oudste paalsporen die men tijdens archeologisch onderzoek vondt waren te sporadisch om de vorm van het gebouw te bepalen. Deze paalsporen bevonden zich in ongeschonden grond met daaromheen in dezelfde laag overledenen die op een Christelijke wijze begraven waren. Dit zal het oudste kerkje zijn geweest dat in de tijd van Willibrordus was gesticht (tussen ±719-722).
Dit houten kerkje werd later vervangen door een tweede, groter houten kerkje, waarvan de contouren wel te bepalen waren. Van dit tweede, grotere houten kerkje op dezelfde lokatie is een duidelijke hoefijzervormige vorm te herkennen. De palen van deze hoefijzervormige structuur verstoren de o.a. de Christelijke graven die rond het eerste, kleinere kerkje lagen.
Sommige mensen zien in deze hoefijzervormige structuur een heidense zonnetempel, doch deze zogenaamde hoefijzervormige "heidense zonnetempel" dateerd dan dus van ná de eerste christenen en is niet ouder dan 800 jaar ná het begin van onze jaartelling, de periode nadat Willibrordus hier zijn eerste kerkje gebouwd zou hebben. Wat sommigen dus bewijs van een oude heidense zonnetempel noemen, noemen archeologen de houten Karolingische kerk uit de negende eeuw van de huidige jaartelling, ruim 1600 jaar ná Woodhenge te Heiloo. Er is ongetwijfeld een connectie tussen de oude heilige plaats waar het Witte kerkje staat en de paalkransen, doch hier zijn (nog) geen archeologische vondsten aan te koppelen.   (Bronnen: Cordfunke Blz.95-99,  v.d.Fluit Blz.38,  Kooistra Blz.193-194,  de Nijs Blz.35-40,  Oostendorp Blz.104-105, 114-115,  Schuyf Blz.161-162,  Heiloo-online.nl,  HVHeiloo.nl,  Meertens Inst.  &  Wikipedia)

Krachtplaats
Wigholt Vleer schrijft (Vleer Blz.363) dat de toren van het Witte kerkje op een positief uitstralend krachtcentrum staat. Dit wordt bevestigd door Chris Zoet, Ton van der Leeden en Bastiaan Stok in hun boekje over mystieke plekken in Noord-Holland-Midden  (Op Blz.8-9).
Het Witte kerkje staat op een natuurlijke verhoging van het duin en was vroeger een heidense cultusplaats. De oude bron bij deze cultusplaats is in de loop der tijd een waterput geworden.
Helaas is de huidige put dicht en kan je er geen water putten. Ik ben met de wichelroede rond het Witte kerkje gelopen en deze wees regelmatig richting de toren van het Witte kerkje. Bij het putje reageerde de wichelroede niet, het was de toren die het centrum van de krachtplek bleek te zijn. Beidden liggen slechts enkele meters van elkaar vandaan en zijn wat mij betreft dus deel van dezelfde krachtplek. Rondom het Witte kerkje staan bovendien schitterende, majestueuze bomen!
Een bijzondere krachtplaats midden in het winkelcentrum van Heiloo.
Ik ben benieuwd naar ervaringen van anderen bij deze bijzondere plaats. Deel je ervaring hier of op MeWe. In Heiloo vindt je nog twee interessante krachtplaatsen: de Kattenberg en de Preekstoel.

Martin Roek