De Paulusabdij

Achter de muren van Utrechts oudste klooster

Hein Hundertmark en Kaj van Vliet

Tot ieders verbazing werden in 2001 grote delen middeleeuws muurwerk gevonden toen het gebouw van de Utrechtse rechtbank werd verbouwd. Het bleek te gaan om resten van de Paulusabdij. De oorsprong van deze benedictijner abdij gaat terug tot omstreeks het jaar 1000, toen bisschop Ansfried een klooster stichtte op de Heiligenberg bij Amersfoort. In het midden van de elfde eeuw verhuisde de abdij naar Utrecht, het centrum van het bisdom, waar in 1050 een nieuwe abdijkerk werd gewijd door bisschop Bernold.

In de afgelopen jaren is er uitgebreid onderzoek gedaan naar de Utrechtse Paulusabdij. En dan zowel naar de geschiedenis van het abdijcomplex zelf, als naar de vele bewoners die het gekend heeft. Daarbij is niet alleen gekeken naar de ontwikkeling van Sint-Paulus als klooster maar ook naar de invloed die de ontwikkeling van de stad had op het leven binnen de kloostermuren. In 1593 gingen de Staten van Utrecht over tot confiscatie van de abdij en kregen kerk en klooster een andere bestemming. Naast het Seminarie van de Paulijnen hoorden ook het kapittel van Oudmunster en het Hof van Utrecht tot de nieuwe bewoners. Grote delen van het abdijterrein werden verkaveld en met woonhuizen bebouwd. Het gebouw van het Hof van Utrecht behield tot het jaar 2000 de functie van gerechtsgebouw. Daarna volgde een ingrijpende verbouwing, die het overgebleven deel van de voormalige abdij geschikt maakt voor andere bewoners, waaronder het Utrechts Archief dat hier de deuren opende van zijn nieuwe publiekscentrum.

De Paulusabdij. Achter de muren van Utrechts oudste klooster brengt tot in detail alle resten van de Pauluskerk in kaart die nu nog in het centrum van de stad verborgen liggen. Aan de hand van talloze oude en nieuwe kaarten, tekeningen, prenten en foto's wordt de rijke geschiedenis van de Paulusabdij door de eeuwen heen aan het licht gebracht.